ពាក្យថា ត្រៃលក្ខណ៍ (ត្រៃ + លក្ខណៈ) ប្រែថា លក្ខណៈ ៣ ដែលភាសាបាលីហៅថា តិលក្ខណៈ និង ភាសាសំស្រ្កឹតហៅថា ត្រីលក្សណៈ ។ តាមទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនា ត្រៃលក្ខណ៍ គឺជា លក្ខណៈ ៣ នៃធម៌ ដែលមានអត្ថិភាព (existence) ពោលគឺ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ ។
ត្រៃលក្ខណ៍ មាន៖
- អនិច្ចំ ប្រែថា សេចក្តីមិនទៀង
- ទុក្ខំ ប្រែថា សេចក្តីឈឺចាប់ ឬ ការមិនពេញចិត្ត
- អនត្តា ប្រែថា មិនមែនខ្លួន ។
ការយល់ច្បាស់សព្វគ្រប់អំពីលក្ខណៈទាំង ៣ នេះ អាចជួយមនុស្សបញ្ចប់សេចក្តីទុក្ខបាន។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថា អ្វីៗទាំងអស់ដែលតាក់តែងឡើងដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) ជារបស់មិនទៀង និង ជាទុក្ខ ។ ព្រះអង្គក៏មានព្រះបន្ទូលថា អនត្តា ជាធម៌ពន្យល់ថា គ្មានអញ ឬ របស់អញ ក្នុងអ្វីៗដែលមានបច្ច័យតាក់តែង និង អ្វីៗដែលគ្មានបច្ច័យតាក់តែង (ដូចជានិព្វាន) ។
ព្រះសិទ្ធត្ថបានសម្រេចព្រះនិព្វាន និង សម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ បន្ទាប់ពីបានធ្វើសមាធិយ៉ាងបរិបូណ៌ ហេតុនេះទើប ព្រះអង្គត្រូវបានហៅថាព្រះពុទ្ធសក្យមុនី (មនុស្សនៃត្រកូលសក្យដែលប្រកបដោយបញ្ញា និង បានជាព្រះពុទ្ធ) ។ ដោយសារបញ្ញិន្រ្ទិយ (ឥន្រ្ទិយ គឺ បញ្ញា) ព្រះពុទ្ធទ្រង់ដឹងដោយផ្ទាល់ថា អ្វីៗនិមួយៗក្នុងរូបលោកនេះ (និងអ្វីៗក្នុងបាតុភូតវិទ្យា និងចិត្តវិទ្យា) សំគាល់បានដោយលក្ខណៈ ៣ នេះ ។
អនិច្ចំ ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ដែលភាសាសំស្ក្រឹតហៅថា អនិត្យា ប្រែថា មិនទៀង ឬ មិនស្ថិតស្ថេរ ។ ពាក្យនេះតម្រង់ទៅលើការពិតដែលថា ធម៌ទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) មានដំណើរប្រែប្រួលជានិច្ច ។ តាមពិតគ្មានធម៌ឯណា ដែលសាបសូន្យក្នុងទីបំផុតទេ អាការៈខាងក្រៅរបស់វាប៉ុណ្ណោះ ដែលសាបសូន្យ ព្រោះវាផ្លាស់ប្តូរពីធម្មជាតិមួយ ទៅធម្មជាតិមួយផ្សេងទៀត ។ ឧបមាដូចជាស្លឹកឈើ ដែលធ្លាក់ចុះលើដី ហើយរលាយបាត់ទៅ ។ នៅពេលដែលរូបរាង និងវត្តមានរបស់ស្លឹកឈើបានសាបសូន្យទៅ គ្រឿងដែលបង្កើតស្លឹកឈើ បានក្លាយទៅជាលំអងល្អិតៗ ដែលអាចបន្តឲ្យដើមឈើថ្មី កើតឡើង ។ ពុទ្ធសាសនាបង្រៀនមនុស្សឲ្យប្រកាន់យកមាគ៌ាកណ្តាល (ឧបេក្ខា) ដោយជៀសវាងនូវទស្សនៈហួសហេតុ គឺសស្សតទិដ្ឋិនិយម និង ឧច្ឆេទទិដ្ឋិនិយម។
ទុក្ខំ ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ដែលភាសាសំស្ក្រឹតហៅថា ទុហ៍ខា ប្រែថា សេចក្តីមិនពេញចិត្ត ហើយក៏អាចប្រែថា សេចក្តីឈឺចាប់ដែរ ។ គ្មានអ្វីដែលគេរកឃើញ នៅក្នុងរូបលោក សូម្បីអរូបលោកក៏ដោយ ដែលអាចនាំមក នូវសេចក្តីពេញចិត្តជ្រៅហើយស្ថិតស្ថេរ ។
អនត្តា ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ដែលភាសាសំស្ក្រឹតហៅថា អនត្ម័នប្រែថា មិនមែនខ្លួន ប្រើក្នុងសូត្រជានាមផង ជាគុណនាមផង សម្រាប់ចង្អុលបង្ហាញថា បាតុភូតទាំងឡាយមិនមែនជា ឬមិនមានខ្លួនដែលស្ថិតស្ថេរ, ដើម្បីរៀបរាប់អ្វីមួយ និង អ្វីទាំងអស់ ដែលជាធម្មជាតិ ដែលកើតដោយការផ្គុំធាតុ ដែលមានខ្លឹមសារដូចគ្នា ដែលជាបាតុភូតនិងជាលោកិយ រាប់ចាប់តាំងពីចក្រវាឡ រហូតដល់អតិសុខុមលោក ពោលគឺចាប់ពីវត្ថុដ៏ធំបំផុត រហូតដល់វត្ថុដ៏តូចបំផុត ដែលទាក់ទងនឹងរូបកាយ ឬ លោកធាតុខាងក្រៅ ថែមទាំងមនោទុច្ចរិត ណាមួយ និង ទាំងអស់ ដែលជាធម្មជាតិមិនស្ថិតស្ថេរ ។
✍ បញ្ចេញមតិយោបល់ Array